با وجود پيشرفت هاي سريع در جهت حل مشکلات جسمي انسان ها، علم پزشکي هنوز گامي موثر در جهت حل مشکلات روحي- رواني انسان ها برنداشته است، اين در حالي است که مشکلات رواني نقش مهمي را در ايجاد بيماري هاي جسمي نيز ايفا مي کند.
به طورکلي تاثير دين و باورهاي ديني در سلامت فرد و جامعه بسيار پراهميت است. مطالعات انجام شده حاکي از آن است که مي توان در گرو اعتقادات و اعمال صالح و اخلاقي پسنديده به يک آرامش رواني دست يافت و انسان معتقد را به يک انسان سرزنده و بشّاش که هميشه در حال تلاش، تکاپو و در ارتباط با جامعه خود است در مي آورد، و در زمينه فرهنگي، اجتماعي و اقتصادي سعي بر آن دارد که با توجه به توانايي هاي خودش بهترين باشد.
يکي از مهمترين مسایل اساسي هر کشور، ارتقاي سلامتي افراد آن جامعه است که بايد از ابعاد مختلف از جمله رواني مورد توجه قرار گيرد. وظيفه اصلي بهداشت رواني تامين سلامت فکر و روان افراد جامعه است.
امروزه با وجود پيشرفت هاي علمي چشمگير که در زمينه هاي روانپزشکي و روان درماني به وجود آمده است ملاحظه مي گردد که بعضي از صاحب نظران برجسته نياز به نقش، اهميت و ضرورت دين در بهداشت رواني و روان درماني تاکيد فراوان داشته اند و عقيده دارند که اعتقادات مذهبي و توکل به خدا موجب تسکين و بهبودي سريعتر آلام و مشکلات رواني مي شود.
در قرآن در سوره مباركه فتح مي خوانيم: «هوالذي انزل السكينه في قلوب المؤمنين ليزدادوا ايمانا مع ايمانهم..؛ اوكسي است كه آرامش را در دل هاي مومنان نازل كرد تا ايماني به ايمانشان بيفزايند...» در اینجا اولين برداشتي كه صورت مي گيرد اين است كه بدون ايمان، آرامش روحي و رواني وجود ندارد.
يا حداقل اينگونه مي توان گفت كه يكي از عوامل ايجاد آرامش دارا بودن ايمان به خدا مي باشد. به تعبير علامه طباطبايي: «ظاهرا مراد از سكينت در اين آيه آرامش و سكون نفس و اطمينان آن، به عقایدي است كه به آن ايمان آورده و لذا نزول سكينت را اين دانسته كه «ليزدادوا ايمانا مع ايمانهم» تا ايماني بر ايمان سابق بيفزايند. پس معناي آيه اين است كه: خدا كسي است كه ثبات و اطمينان را لازمه مرتبه اي از مراتب روح است در قلب مومن جاي داد تا ايماني كه قبل از نزول سكينت داشته بيشتر و كاملتر شود.»
در آيه شريفه 28 سوره رعد در قرآن کريم، آمده است که :« َالا بذکر الله تطمئن القلوب؛ آگاه باشيد که تنها با ياد خدا دلها آرام مي گيرد.»
هنگامي که انسان دردمند و تنها، نااميد از ديگران در کاهش دردهاي جسمي، يا رواني خود راهي به جايي نمي يابد، هنگامي که اميد بهبودي از بيمار مبتلا به اختلال رواني، يا جسماني با سيري مزمن و پيشرونده سلب مي شود و درمان هاي کلاسيک کمکي به او نمي کند، تنها راهي که براي نجات از اضطراب، افسردگي و دردهاي جانکاه او باقي مي ماند، ياري جستن از ايمان و باور ديني است.
پيرامون اهميت مذهب بر سلامت رواني مي توان به سخن بنيامين راش به عنوان پدر علم روانپزشکي اشاره کرد. او اظهار مي دارد که نقش مذهب در سلامت رواني انسان همانند اکسيژن براي تنفس است. (کرمي و همکاران، 1385، ص34)
افراد متدين به هر نسبت که ايمان قوي و محکم داشته باشد از بيماري رواني مصون تر هستند. از جمله آثار ايمان ديني آرامش خاطر است. ايمان ديني به حکم اينکه به انسان که يک طرف معامله است، نسبت هيجان که طرف ديگر معامله است، اعتماد و اطمينان مي بخشد. دلهره و نگراني نسبت به رفتار جهان را در برابر انسان از ميان مي برد و بجاي آن به او آرامش خاطر مي دهد.(مطهري – 1375)
برخي مهارت هاي سلامت رواني در پرتو دين
براي رسيدن به زندگي آرام و توام با آرامش و رضايت بخش قبل از هر چيز بايد تفکرمان را اصلاح کنيم. آنگاه زندگي خود به خود تغيير خواهد کرد. چرا که زندگي ما بر پايه انديشه ماست.
يافتن معنا در زندگي يکي از مهارت هاي آرامش و سلامت رواني است که اين مهارت در گرو شناخت هستي و خالق و شناخت خود به عنوان جزیي از اين مجموعه هستي است. معنا در زندگي يعني چيزي که به خاطر آن زندگي مي کنيم و زندگي براي يک ايده و تفکر و براي خدمت صادقانه به خلق بهترين معنا و مفهومي است که دين به انسان مي دهد. بهتر است آرزوهايمان را معقولانه و کم در نظر بگيريم چرا که آرزوهاي طولاني که از دايره عمر انسان خارج باشد، سبب تنش و فشار رواني مي شود.
بايد توانايي هاي خود را بشناسيم و به دانسته هاي خود ارزش بدهيم. انسان هاي شاد و سالم کساني هستند که از آنچه دارند به بهترين شيوه استفاده مي کنند و کمتر در افسوس آنچه ندارند وقت خود را تلف مي کنند.
يکي ديگر از مهارت هاي آرامش دروني اين است که؛ تلاش کنيم ولي نگران نتيجه نباشيم.
البته وجود اندکي استرس و نگراني براي فرد لازم است؛ چون به عنوان جرقه اي در شروع فعاليت موثرند، ولي نبايد اجازه دهيم اين استرس و نگراني سراسر وجود ما را دربرگيرد و دين توکل را سفارش کرده است، تا با ديدن قدرت برتر به عنوان ياري رسان و شاهد بر فعاليت هاي خود به آرامش رواني بيشتري برسيم.
لازم نيست تمام پله هاي ترقي را يک شبه طي کنيم، پيوسته و آهسته حرکت کنيم، که اگر در مسير صحيح تلاش و تکاپو باشيم طبق سنت الهي در زمين نتيجه عايد ما خواهد شد.
در جمع بودن و با جمع بودن يکي ديگر از مهارت هاي اساسي آرامش روان است. جمع دوستان خوب و مطمئن بهترين نعمت دنيوي است، دوستاني که مايه خير و برکت اند و با دين آنها به ياد خدا مي افتيم و بهترين آرامش بخش دلها، ياد خداست.
صبر و تحمل و بردباري مهارت ديگري است در حفظ آرامش و سلامت روان. صبر در مقابل عبادت، در مقابل معصيت و همچنين در مقابل ناملايمات زندگي. انسان صبور هميشه قدرت برتر و حکمت الهي را بالاي سرخود مي بيند و از ديدگاه او زندگي يعني طي يکسري موانع که بايد سعي کند با تلاش و کوشش آنها را طي کند و نه اينکه موانع سد راه زندگي باشند. يعني انسان فکر نکند براي تن آسايي روي زمين آمده است بلکه او آفريده شده است تا در آباداني زمين بکوشد.
