برداشت یک درصدی فولاد مبارکه از زاینده‌رود
احتساب - کیاست – گروه صنعت - امروزه در عصر صنعت و رقابت صنایع بزرگ که تولید و مصرف فولاد با حفاظت از شاخصه‌های زیست محیطی جزو ارکان اصلی توسعه پایدار است؛ شرکت فولاد مبارکه اصفهان به‌عنوان بزرگترین مجتمع صنعتی و بنگاه بزرگ اقتصادی در خط مقدم جبهه اقتصاد کشور، همواره مدیریت پایدار آب و توجه به ارزش اساسی آب را سرلوحه کار خود قرار داده و توانسته است در مقایسه با شرکت‌های بزرگ فولادساز جهان رکورددار کمترین حجم آب مصرفی به ازای هر تن تولید فولاد باشد.
بر اساس شاخص جهانی فولاد، برای تولید هر کیلوگرم فولاد به 8 لیتر آب نیاز است که این شاخص در میان فولادسازان ایرانی به‌دلیل استفاده از فناوری‌های گوناگونی متغیر است؛ چراکه هراندازه فناوری‌ها بروز باشد، به همان اندازه نیز مصرف آب کاهش خواهد یافت.
در سال 2011 میلادی یک ابر پروژه بین‌المللی در زمینه مدیریت مصرف آب در صنعت فولاد با محوریت انستیتوی بین‌المللی آهن و فولاد و با مشارکت 29 مجتمع بزرگ تولید آهن و فولاد از 5 قاره جهان با سطوح فناوری و نیز اقلیم آب و هوایی متنوع در طول دو سال اجرا شد. نکته مهم در این پروژه محدوده بسیار بازمصرف سرانه آب به ازای تولید هر تن فولاد در این شرکت‌ها ست که از 1 تا 150 مترمکعب بر تن بوده است. به طور متوسط میزان مصرف سرانه آب به ازای تولید هر تن فولاد در میان تمام این شرکت‌ها چیزی حدود 28 مترمکعب بر تن بوده که از این میزان، متوسط حدود 1.5 درصد بازیافت شده و به خطوط تولید باز می‌گردد و 3 درصد به طور معمول به صورت بخار و ضایعات دیگر هدر می‌رود و بقیه دورریز می‌شود.
در این میان یکی از مهم‌ترین موضوعات مرتبط که با حفظ محیط زیست مطرح می‌شود، میزان مصرف آب واحدهای صنعتی و معدنی است که شرکت فولاد مبارکه به عنوان بزرگترین تولیدکننده فولاد در کشور و منطقه خاورمیانه، امروز با استفاده از روش‌های نوین توانسته است؛ کمترین مقدار مصرف آب را برای تولید محصولات خود نسبت به شرکت‌های بزرگ و نامدار فولادساز جهان داشته باشد، به گونه‌ای که اکنون به موازات افزایش بیش از سه برابری تولید، یک درصد از آب رودخانه زاینده‌رود را برداشت می‌کند و این میزان مصرف آب در بین تولیدکنندگان فولاد داخلی و خارجی یک شاخص و الگو محسوب می‌شود.
بنابراین یکی از اهداف کلان شرکت فولادمبارکه اصفهان همزمان با توسعه کمی، در ظرفیت‌ها و افزایش تنوع و کیفیت محصولات، بهبود مستمر وضعیت زیست محیطی شرکت بوده؛ به طوری که برداشت آب از رودخانه زاینده رود از 29 میلیون مترمکعب به 20 میلیون مترمکعب( علیرغم افزایش تولید محصولات) کاهش داشته است. بر این مبنا فولاد مبارکه قهرمان کاهش مصرف آب در بین فولاد سازان جهان (مصرف 9/2 مترمکعب آب به ازای هر تن فولاد تولیدشده) است و اولین شرکت بزرگ کشور بوده که موفق به دریافت گواهینامه نظام مدیریت محیط زیست 14001 سال 1376 شد.
بازچرخانی آب در فولاد مبارکه
از آنجا که کمبود آب در ایران یکی از عوامل محدود کننده اصلی توسعه فعالیت‌های اقتصادی در دهه‌های آینده به شمار می‌رود و امنیت و توسعه پایدار با استفاده از روش بازچرخانی آب برای کاهش آسیب‌های کم‌آبی در مناطق کم‌آب کشور می‌تواند در توسعه صنعت و کشاورزی نقش بسیار موثری را ایفا کند؛ شرکت فولادمبارکه اولین کارخانه‌ای بوده که همزمان با راه‌اندازی خطوط تولید، تصفیه پساب صنعتی آن در مدار قرار گرفته است، تا جایی که این شرکت با راه‌اندازی پروژه‌های بازچرخانی پساب‌های صنعتی در بین کشورهای جهان پایین‌ترین سرانه مصرف آب را دارد.
طرح باز چرخانی آب یکی از طرح‌های مهمی است که در دهه‌های گذشته بسیاری آن را غیرضروری می‌دیدند اما فولادمبارکه بسیار زودتر از برنامه چهارم توسعه اقتصادی اجتماعی آن را اجرایی کرد که بخشی از آن پس از تصفیه برای مصرف در فضای سبز و میزانی را هم با انجام مراحلی به خط تولید باز می‌گرداندند.
هرچند طی سال‌های گذشته وضعیت پساب در منطقه به گونه‌ای بوده که شهرهای همجوار شرکت فولاد مبارکه پساب شهری خود را در داخل رودخانه رها می‌کردند و عملا وضعیت آب رودخانه در پایین دست وضعیت غیر مطمئنی برای مصارف مختلف داشته است، اما فولاد مبارکه به عنوان اولین شرکت بزرگ طی احداث تصفیه‌خانه‌های فاضلاب در منطقه و شهرهای اطراف با سرمایه‌گذاری، کمک بسیاری به ساخت و ایجاد شبکه‌های جمع‌آوری پساب شهری کرده و توانست از آلودگی رودخانه جلوگیری و بهداشت عمومی منطقه را ارتقا ببخشد.
نکته حایز اهمیت اینکه فولاد مبارکه از سه دهه گذشته تاکنون، توانسته سازوکار مصرف بهینه آب را در اولویت استراتژی خود قرار دهد و با سرمایه‌گذاری در ایجاد شبکه فاضلاب، جمع‌آوری، تصفیه و بازچرخانی پساب ۹ شهر اطراف شرکت را تامین کند، که در نتیجه این اقدام، از سوی بنیاد جهانی انرژی به‌عنوان شرکت پیشرو در این زمینه در سال 2018 مورد تقدیر قرار گرفت. به‌علاوه همین امر نیز باعث شد این روش توسط سایر فولادسازان ایران و حتی در سطح جهانی توسط فولادسازان مستقر در مرکز (جغرافیایی) کشورهایی مانند چین، مکزیک و هند استفاده شود.
براساس این گزارش اواخر دهه هشتاد به موجب خشکسالی‌هایی که در کشور داشتیم، زنگ خطری برای صنایع صنعتی زده شد و خوشبختانه بعضی از صنایع مثل فولاد مبارکه از این فرصت به خوبی استفاده کردند و به گفته جواد نیلی مدیر ارشد خدمات فنی و پشتیبانی شرکت فولاد مبارکه؛ این کارخانه بزرگ فولادی در ابتدا و در دهه ۸۰ از پساب صنعتی تصفیه‌شده شرکت برای چرخه تولید استفاده کرد و با این اقدام موفق شد نیاز آبی خود را تا امروز ۳۰ درصد کاهش دهد، اما در افق بالاتری در تلاش است تا ۵۰ درصد آب مورد نیاز خود را از طریق پساب شهری تامین کند.
گفتنی است؛ فولاد مبارکه با راه‌اندازی پروژه‌های بازچرخانی پساب‌های صنعتی در بین کشورهای جهان پایین‌ترین سرانه مصرف آب را دارد و با گسترش تصفیه‌خانه‌ها و جمع آوری پساب های فاضلاب شهرهای مجاور مقدار آب مصرفی فولاد مبارکه به حداقل ممکن رسیده است. در خشکسالی سال ۱۳۹۷، شرکت فولادمبارکه با کاهش تولید، میزان آب مورد نیاز خود را به ۱8میلیون مترمکعب از سهم ۴۰ میلیون مترمکعبی خود کاهش داد.
نیلی درباره جایگاه فعلی شرکت فولاد مبارکه در کشور و جهان نیز معتقد است؛ اکنون شرکت فولاد مبارکه ۴۵ درصد از نیاز فولادی کشور را تامین می‌کند و بزرگترین تولیدکننده آهن اسفنجی در جهان محسوب می‌شود. این شرکت ۸ کوره فولادسازی زیر سقف دارد که به‌نوعی بزرگترین کارخانه با چنین تعداد کوره قوس در دنیا به شمار می‌رود. این مجتمع بزرگ فولادی همچنین کمترین مقدار مصرف آب به ازای تولید هر تن فولاد خام را در جهان دارد و به همین دلیل برترین شرکت در زمینه کاهش مصرف آب در فرایند تولید نیز هست.
بنابراین بهینه‌سازی مصرف آب در شرکت فولاد مبارکه و استفاده از آب‌های کم‌کیفیت باعث شده سالانه از مصرف ۷۰۰ هزار مترمکعب آب تازه جلوگیری به عمل آید. جمع‌آوری و ذخیره‌سازی آب باران (آب‌های سطحی) از طریق شبکه‌های گسترده در فولاد مبارکه و استفاده مجدد از آن به‌طور متوسط در سال یک میلیون و ۲۰۰ هزار مترمکعب کاهش مصرف آب تازه را به دنبال داشته است، به علاوه بهسازی شیمیایی آب‌های گردشی در برج‌های خنک‌کاری که امکان استفاده چندین و چندباره از آب در فرآیند تولید را مهیا کرده است از دیگر اقدامات این شرکت درراستای بهینه سازی مصرف آب در این کارخانه است.
گفتنی است؛ از اواسط 1396تا اواخر ۹۸، به طور متوسط سالانه یک میلیون مترمکعب و در سال ۹۹ تقریبا ۴ میلیون مترمکعب پساب شهری به شرکت وارد شده که در افق بلندمدت قرار است سالیانه ۱۳ میلیون مترمکعب پساب شهری جهت استفاده در فولاد مبارکه وارد شود که با تکمیل شبکه‌های جمع‌آوری، پمپ‌خانه‌ها و خطوط انتقال، این امیدواری وجود دارد که تا پایان ۱۴۰۰ چنین رویکردی محقق شود؛ زیرا این پروژه علاوه بر کاهش مصرف آب خام رودخانه با جلوگیری از تخلیه فاضلاب خام شهرهای مجاور زاینده‌رود به رودخانه، باعث افزایش سطح بهداشت و حفظ محیط زیست منطقه شده است.
در نهایت مجموع اقدامات زیست محیطی شرکت فولادمبارکه همه نشان دهنده آن است که این شرکت با شناخت اقلیم و مشکلات ناشی از بحران کم آبی، از ابتدای راه‌اندازی تاکنون همواره مصرف بهینه آب را سرلوحه فعالیت‌های خود قرار داده است و خوشبختانه با استراتژی هدفمند و برنامه‌ریزی دقیق مدیران و کارکنان و با سرمایه‌گذاری عظیمی که در زمینه بهینه سازی مصرف آب انجام داده، توانسته است به عدد طلایی کمترین میزان مصرف آب در یک تن تولید در بین رقبای داخلی و خارجی خود دست یابد.
این اقدامات نشان از فکری عمیق در راستای تحولات بنیادین به منظور تحقق اهداف کلی نظام و همین طور عملیاتی ساختن شعارهای رهبر انقلاب می باشد و باید گفت؛ فولاد مبارکه و مسوولان آن با عزمی راسخ و توانی خستگی ناپذیر همواره در جهت تعالی بخشیدن به آرمانهای سازمانی در تلاش بوده و همین موهبت، مواهب روز افزونی را برای شرکت و کارکنان آن به ارمغان آورده است.
