کلانشهراصفهان و چالشهای پیش رو

این منطقه مهم و استراتژیک، سومین شهر بزرگ کشور از نظر جمعیت (پس از تهران و مشهد) و پایتخت چند دودمان از پادشاهان پیشین ایران بویژه صفویان محسوب می شود. اصفهان در کنار کلانشهرهایی همچون تهران، اهواز، تبریز، مشهد، اراک با نقش های تاریخی، فرهنگی و صنعتی و... خود نمایی می کند.

سر تیتر مهمترین خبرهای استانی و کشوری از جمله؛ کاهش ۱۹درصدی تعداد گردشگران در نتیجه خشکی زاینده رود، تردد خودروهای تک سرنشین که عامل70درصد از آلودگی های اصفهان است، رتبه اول در بیماری سرطان و ms همچنین وجود2100 هکتار بافت فرسوده در این شهر، معضل مهاجرت و آغاز آن از دهه۷۰، همه گواه این موضوع است که مدیران کلانشهر اصفهان با چالش های مهمی دست و پنجه نرم می کنند.

معضل خشکی زاینده رود، یعنی طولانی ترین رودخانه فلات مرکزی ایران یکی از این مشکلات است که نه تنها تاثیرات اجتماعی منفی در روحیه مردم و بیکاری تعدادی از افراد با مشاغل مرتبط با آن دارد، بلکه عاملی موثر در کاهش تعداد گردشگران داخلی و خارجی و عدم رغبت آن ها در سفر به اصفهان است؛ به طوری که طبق تحقیقات میدانی انجام شده خشکی زاینده رود، کاهش ۱۹درصدی تعداد گردشگران را به دنبال داشته است.

از دلایل خشک شدن زاینده رود می توان به تغییرات اقلیمی ایران و اصفهان، عدم برنامه ریزی در دوران پرآبی برای دوره های کم آبی و خشکسالی، برداشت های بی رویه آب از چاه های قانونی و غیرقانونی همچنین دخالت های انسانی در بستر طبیعی به صورت گود و عریض کردن قسمت هایی از مسیر رود اشاره کرد.

در حالی که این مشکل از زمان انتقال آب به کاشان، یزد، کرمان و قم به خصوص یزد جدی تر شد؛ صنایع بزرگ و پرمصرف کاربری آب زاینده رود را به طور کلی از مصرف ویژه شرب و کشاورزی تغییر دادند.

این وضعیت در حالیست که ایران جزو کشورهای متعهد "کنوانسیون رامسر" است و اجازه تصویب قانونی مبنی بر خشک شدن رودخانه ها ندارد.با توجه به این موضوع در آینده ای نزدیک باید شاهد حذف ایران از این کنوانسیون باشیم.

با فرا رسیدن تابستان و کمبود بارش شهروندان این دیار علاوه بر اینکه شاهد جولان ریزگردها و گرد و غبار ناشی از خشکی بستر زاینده رود می شود میزبان موجوداتی می شوند که با این تغییرات آب و هوایی به سطح شهر می آیند و مشکلاتی را برای مسوولان و مردم به وجود می آورند.

اعتراض کشاورزان شرق اصفهان هم قصه جدیدی نیست اما قول و قرارهای مدیران ارشد در خصوص حل این مشکل همچنان به بن بست رسیده است؛ موضوعی که لزوم بازگرداندن مدیریت به صورت منطقه ای و مدیریت صحیح و برنامه ریزی شده منابع آب حوزه آبخیز را می طلبد.

مشکل آلودگی هوا، تردد خودروهای تک سرنشین و یا فرسوده، ترافیک ناشی از آن و استاندارد نبودن میزان آلایندگی خودروها، نفس کشیدن مردم این کلانشهر را به شماره انداخته است؛ به طوری که مسوولان اصفهانی معتقدند که70درصد آلودگی این شهر مربوط به تردد خودروهای تک سرنشین است و تعداد خودرو با ظرفیت شهر متناسب نیست. آن ها با اجرای راه کارهای مقطعی همچون طرح زوج و فرد از در منزل، نوسازی ناوگان حمل و نقل عمومی با اضافه کردن چند دستگاه اتوبوس، ساخت مترو و به بهره برداری رساندن فاز اول خط یک آن بعد از پیچ و خم بسیار و گذشت۲۷ سال، سعی در حل آن دارند؛ ولی این راه کارها، چاره ساز نیست و مشکلات به مرز بحران رسیده است.

فرهنگ سازی استفاده از دوچرخه با هدف استفاده کمتر از خودروهای شخصی با ارایه طرحی با عنوان"سه شنبه های بدون خودرو"، در محور چهارباغ توسط مهدی جمالی نژاد، شهردار سابق دیار نصف جهان در شورای شهر مورد بررسی قرار گرفت.

برخی مدیران وقت با تلاش بسیار در جهت فرهنگ سازی اقدام کردند. در حالی که این طرح توانست در حد مطلوب جای خود را بین شهروندان و کسبه محور چهارباغ باز کند، با تغییر مدیریت ارشد شهر، ادامه آن با جدیت قبل دنبال نشد.

در نتیجه ایستگاه های کرایه دوچرخه را به تعطیلی کشاند و افرادی که در این ایستگاه ها مشغول بودند را خانه نشین کرد. به طوری که در جریان یکی از جلسات علنی شورای شهر، رییس کمیسیون بهداشت شورا در خصوص سه شنبه های بدون خودرو، اظهار نظر کرد؛ عباسعلی جوادی بر این اعتقاد بود که برنامه های خوب نباید با تغییرات مدیریتی فراموش شود و به واحد روابط عمومی متذکر شد که تبلیغات بیشتری در این زمینه داشته باشد.

این موضوع به اینجا ختم نشد و یکی از کارمندان شهرداری نیز گله خود را در قالب نامه به وی، ارایه داد و نسبت به کمرنگ شدن استفاده از دوچرخه در کلانشهر اصفهان که روزگاری عنوان شهردوچرخه ها را با خود یدک می کشید و کیومرث پوراحمد، کارگردان معروف سینما و تلویزیون، در سریال قصه های مجید به صورت ملموس به آن پرداخته بود، معترض شد.

سیدجمال الدین صمصام شریعت، معاون شهرسازی و معماری شهرداری اصفهان اما با این نظر مخالف و همچنان معتقد است که سه شنبه های بدون خوردو کمرنگ تر نشده است چراکه با اختصاص مسیرهای ویژه دوچرخه سواری در خیابان های جدید الاحداث به فرهنگ سازی این طرح کمک می کنند.

تمرکز ادارات، مراکز فرهنگی و تفریحی در مرکز شهر همچنین تراکم فروشی و صدور مجوز ساخت برج های سر به فلک کشیده در نقاط حاشیه ای شهر نیز نفس های نصف جهان را به شماره انداخته و مناطق مرکزی شهر را به آلوده ترین و پر تراکم ترین نقاط شهر تبدیل کرده است به طوری که در فصول سرد سال به دفعات شاهد بروز پدیده اینورژن یا وارونگی دما هستیم.

گواه این موضوع وضعیت قرمز برخی از شاخص های ایستگاه های پایش آلودگی هوا، موجود در میادین اصلی شهر، اخبار و هشدارهای مدیران اداره کل هواشناسی و محیط زیست برای عدم رفت و آمد گروه های حساس، بیماران قلبی و کودکان در سطح شهر و تعطیلی مدارس برخی روزها است.

حجت الله غلامی،مدیرکل راه و شهرسازی استان، از سال ۹۵، ابلاغ طرح بازنگری شده طرح تفصیلی شهر اصفهان به مناطق ۱۵گانه را به عنوان راهکاری به منظور جلوگیری از بلند مرتبه سازی در دستور کار خود قرار داد که طبق آن برای هر محل یک کد ارتفاعی در نظر گرفته شده است. که امید است با توجه به عدم داشتن درآمد پایدار در شهرداری این طرح به صورت صحیح عملیاتی شود!

رتبه اول اصفهان در بیماری سرطان و ms مشکل دیگری است که مسعود اعتمادی فر، استاد دانشگاه علوم پزشکی اصفهان و مسوول انجمن MS اصفهان، به آن اعتقاد دارد. وی در گفت وگو با یکی از روزنامه های شهر می گوید آمارها حاکی از آن است که MS، بیماری شایع در همه شهرهای ایران است.

تعداد افراد مبتلا به آن، در بعضی از مناطق مانند ‌استان‌های اصفهان، تهران، فارس، مرکزی و کرمان بیشتر است و متاسفانه استان اصفهان بالاترین تعداد بیمار را به خود اختصاص می دهد.

فعالیت کارخانجات، وجود صنایع سنگین و آلاینده در اطراف شهر، کوره‌های گچ و آجر در شرق اصفهان و... مشکلی دیگر است که از ابتدای تاسیس در جانمایی آن توجه لازم مبذول نشده و یا به دلیل گسترش بدون برنامه وارد محدوده و حریم آن شده است.

فعالیت این کارگاه ها به صرف پرداخت عوارض آلایندگی و به قیمت ابتلا شهروندان به انواع بیماری ها و ساخت مرکز درمانی مجهز منطقی نیست و نیازمند تدوین قوانین اصولی و اجرای قاطع آن توسط مدیران ارشد دارد.

از طرف دیگر شمال تا جنوب این کلانشهر پر از محلاتی با بافت فرسوده است که همچون بمب ساعتی تهدیدی برای شهروندان محسوب می شود.

طبق نقشه های محدوده بافت فرسوده منتشر شده در سایت شرکت عمران و مسکن سازان منطقه مرکزی (استان اصفهان)، بخش اعظمی از این محلات در منطقه سه قرار دارد.

مدير عامل سازمان نوسازي و بهسازي شهرداري اصفهان در آخرین اظهار نظر خود در 21فروردین سال جاری به خبرگزاری صدا و سیمای اصفهان از وجود دو هزار و 100هكتار بافت فرسوده در مناطق 15گانه شهر در قالب 232  لكه می گوید و به 25 محله ای اشاره دارد كه در قالب برنامه پنج ساله ششم بايد بازآفريني شود.

طبق ماده ۵۹ قانون برنامه ششم توسعه كشور، وزارتخانه‌هاي راه و شهرسازي و كشور و شهرداري‌ها مكلف اند، نسبت به بهسازي، نوسازي، مقاوم‌سازي و بازآفريني ســـالانه دست کم ۲۷۰ محله اقدام كنند.

این قانون باید در قالــــب مطالعات مصوب ستاد ملي بازآفريني شهري و ارتقاي دسترسي به خدمات و بهبود زيرساخت‌ها با رويكرد محله‌ محور عملیاتی شود.

موضوع مهاجرت در سال‌های اخیر و با وقوع خشکسالی‌های کم‌سابقه در کشور و در پی آن بیکاری کشاورزان و جوانان روستایی، افزایش یافته است؛ به طوری که آنها را در رویای یافتن شغل مناسب از استان ها و روستاهای دیگر، رهسپار کلان شهرهایی مانند اصفهان می کند غافل از اینکه اینجا سرابی بیش نیست و در آخر مجبور به کسب درآمد از طریق شغل های کاذب می شوند.

به صورت عمده این گونه مهاجرت‌ها از دهه 70، شروع شده و در دهه‌های 80 و 90 روند سریع‌تری به خود گرفته است.

به طوری که بر اساس سرشـماری سـال 1390، بالـغ بـر۳/۶۸ درصد سـاکنان شـهر اصفهـان را متولدین شـهر اصفهـان و بقیـه را مهاجـران خـارج از شـهر اصفهـان تشـکیل مـی دادنـد.

بر اساس آمار موجود، 63 هزار و 802 مرد و 60 هزار و 46 زن به عنوان مهاجر وارد اصفهان شده‌اند. این تعداد مهاجر به طور طبیعی در مناطق 15گانه شهر اصفهان توزیع شده و اسکان یافته‌اند.

در این میان، منطقه پنج با 10هزار و 592 مهاجر مرد و بیش از 10 هزار مهاجر زن رتبه اول مهاجرپذیری را در بین 15منطقه اصفهان به خود اختصاص داده است؛ مسوولان همواره نگران تامین امکاناتی چون شغل، مسکن، درمان و... برای این جمعیت مهاجر هستند.

در حالی که حل این مشکل از مبدا باید انجام شود و مدیران با اکتفا به توانمندهای شهر و روستاهای خود در حوزه های مختلف و ایجاد شغل، باعث جلوگیری از این مهاجرت ساکنین شوند چرا که عدم تولید محصولات مورد نیاز در روستاها، باعث افزایش واردات از خارج و در نتیجه خروج ارز می شود.